"Naar nieuwe Oosterhoutse verhoudingen” is het motto van dit College bij de begroting voor 2012. Op pagina 9 van de begroting gaat het College daarbij in op de rol van de overheid in de Oosterhoutse samenleving. Het College stelt: “In de afgelopen decennia heeft “de overheid” – en dus ook de gemeente – zich over steeds meer taken ontfermd. Nu is de situatie bereikt dat de overheid bijna overal van is en ook voor bijna alles verantwoordelijk wordt gehouden: de gemeente als duizend-dingen-doekje”.
Dit is volgens het College niet nodig en wenselijk. Ook is dit volgens het College de dood in de pot voor het eigen initiatief en op den duur voor de dynamiek binnen een gemeenschap. Ook komen zo de grenzen van een systeem dat gebaseerd is op onderlinge solidariteit in zicht omdat de kosten ervan steeds opnieuw en bijna automatisch bij het collectief in rekening worden gebracht. Het College geeft hier volgens GroenLinks een duidelijke visie op de rol van de overheid in de huidige tijd. Het is een visie die vooral in liberale kringen te vinden is. De begroting is dus niet alleen qua opmaak maar ook qua oranje en blauw. Hiermee neemt het College duidelijk afstand van de rol die een overheid kan hebben om positieve maatschappelijke ontwikkelingen mogelijk te maken en te ondersteunen.
Maar wat is nu de werkelijke reden dat de gemeente genoodzaakt wordt om te gaan bezuinigen? Hier is sprake van een hele andere onderliggende oorzaak. Uiteindelijk is alles namelijk te herleiden tot de huidige financiële en economische omstandigheden. De huidige economische situatie is in beginsel veroorzaakt door de kredietcrisis zoals die enige jaren geleden in de Verenigde Staten ontstaan is. Op 8 oktober heeft de heer Frank Ankersmit, mede-auteur van het Liberaal Manifest van de VVD, hierover een interessant artikel geschreven in NRC Handelsblad. Ankersmit maakt een onderscheid tussen twee vormen van kapitalisme. Het industriële kapitalisme, gevormd door de bedrijven die echte producten maken. De tweede is het financiële kapitalisme. Hier gaat het om alles waar banken hun geld mee verdienen, van het lenen en uitlenen van geld tot de meest ingewikkelde financiële producten. Dit financiële kapitalisme heeft het industriële kapitalisme overwoekerd. Het financiële kapitalisme heeft geleid tot een pyramidespel, met enorm profijt voor weinigen en veel schade voor anderen. De winsten zijn voor de banken en de verliezen mogen door de samenleving gedragen worden. De rekening wordt vervolgens doorgeschoven naar de belastingbetalers en zodoende voor een deel ook naar de onderkant van de samenleving. En dat zijn niet de mensen die deze crisis veroorzaakt hebben. De economische crisis wordt nu door bepaalde politici aangegrepen om allerlei neoliberale ideeën, die leiden tot afbraak van sociale voorzieningen door te voeren. Ideeën die vaak al jaren ergens in een lade lagen en hier nu uitgehaald zijn.
Voorzitter, in de praktijk komt het er nu volgens het College op neer dat de burger meer dingen zelf moet doen en voor meer dingen zelf verantwoordelijk is. Het College kiest hier naar de mening van GroenLinks voor een zeer beperkte invulling van het begrip eigen verantwoordelijkheid. Een invulling die ook nog eens tegenstrijdig is. Het College doet namelijk een appel op onderlinge solidariteit van burgers, terwijl ze op dit punt financieel gezien een ontmoedigingsbeleid voert. GroenLinks ziet dit anders. Zowel individuele burgers als groepen van burgers moeten zoveel mogelijk invloed hebben op hun leefomgeving en manier van leven. In Oosterhout zijn daar vele goede voorbeelden van te vinden. Voorbeelden van burgers die zelf actief zijn en de verantwoordelijkheid nemen:
• De IVN Vereniging Mark en Donge. Ze verzorgen wandelingen, onderhouden een natuurtuin, doen aan educatie van jongeren en vele andere zaken;
• Het Gehandicaptenplatform Oosterhout. Al bijna 25 jaar zijn ze actief op allerlei zaken die te maken hebben met gehandicapten en alles wat daar mee samenhangt;
• Vele vrijwilligers die al jaren de Oosterhoutse buurthuizen draaiende houden. Kijk maar eens naar hoe Buurthuis de Bunthoef draait;
• Allerlei verenigingen, die op allerlei gebieden activiteiten organiseren en daarbij een grote bijdragen leveren aan de Oosterhoutse samenleving op veel terreinen. Activiteiten die vooral mogelijk gemaakt worden door de vele vrijwilligers.
Voorzitter, dit zijn naar de mening van GroenLinks zomaar enkele voorbeelden van burgers en organisaties, die precies datgene doen wat het College eigenlijk wil. Het is er dus voor een flink deel al. Er zou dus eerder in geïnvesteerd moeten worden dan er, met het oog op financiële opbrengst op de korte termijn, op te bezuinigen. Is die focus op winst op de korte termijn nu net niet datgene wat de crisis van het kapitalisme veroorzaakt? Volgens GroenLinks heeft de plaatselijke overheid de rol om dit soort initiatieven te ondersteunen, te versterken en uit te breiden. Hiermee wordt de burger gestimuleerd in de activiteiten en ontstaan er minder maatschappelijke problemen waarvoor de gemeente oplossingen moet bieden. Een van de manieren waarop dit kan is het financieel ondersteunen hiervan. Want burgers hebben genoeg ideeën, maar niet altijd de financiële middelen. En daar is de overheid dus aan zet. Via een relatief klein geldbedrag kunnen dit soort initiatieven mogelijk gemaakt worden en wordt de samenleving als geheel verrijkt. Je zou dus mogen verwachten dat het College buitengewoon zorgvuldig om zou gaan met de zojuist genoemde initiatieven. Zij zijn immers cruciaal in de visie van het College. De werkelijkheid is echter anders:
• Het IVN en het Gehandicaptenplatform zijn hun volledige subsidie kwijtgeraakt;
• Besturen van buurthuizen zijn op straat gezet en verenigingen verkeren in grote onzekerheid over hoe het nu verder moet.
Het College beweert dat samenhang in de samenleving belangrijk is, maar is tegelijkertijd niet bereid om dit te faciliteren door investeren hierin puur als een kostenpost te zien. Hieruit blijkt opnieuw het puur liberale karakter van dit College. Waarom gaat u als College zo met mensen om, die cruciaal zijn in uw visie op de samenleving?
Het College kijkt verder enkel naar korte termijn doelstellingen met een financiële blik. Het kost geld, het kost de samenleving dus geld en dat is iets wat niet goed is. Daarnaast valt het ons op dat het College vooral investeert in de relaties met dure professionele organisaties. Bij het opstellen van de brede aanpak voorzieningen wordt immers enkel gesproken met de grote maatschappelijke instellingen. Waar blijven de gewone burgers in uw verhaal?
Voorzitter, GroenLinks heeft op basis van de gebeurtenissen van het afgelopen jaar zeer grote twijfels of dit College wel in staat is om echt direct contact te maken met de samenleving. Deze samenwerking is dit jaar wel erg beperkt gebleven tot het sturen van briefjes zonder enig overleg dat een subsidie wordt ingetrokken of een bestuur van vrijwilligers niet meer nodig is.
VERBETERING DIENSTVERLENING
Het College stelt voor om een bedrag van rond de € 3 miljoen in de organisatie te investeren om de dienstverlening te verbeteren. Hiervan wordt € 1,8 miljoen uit de Vrije Reserve gehaald. In de begroting wordt aangegeven om dit bedrag weer terug te storen in de Vrije Reserve als de investeringen geld op gaan leveren. Dit is een buitengewoon opmerkelijke manier van gebruik maken van de Vrije Reserve. Op deze manier kan elke politieke partij dus voortaan een greep uit de Vrije Reserve doen zolang zij maar aan kan tonen dat dit zichzelf in de toekomst terug verdient. Investeringen in de ambtelijke organisatie dienen naar de mening van GroenLinks gewoon uit de reguliere exploitatie te komen. Omdat het College dit geld echter niet heeft wordt er van een financiële truc gebruik gemaakt om dit bedrag toch uit te kunnen geven. Nu weet ook het College dat het in deze financieel moeilijke tijden lastig is om een dergelijke investering te verkopen. De opmerkingen over het terugverdienen van dit bedrag zijn volgens GroenLinks dan ook voornamelijk bedoeld om dit plan er politiek door te krijgen. Want eigenlijk zegt dit College: “Het mag dan wel € 3 miljoen kosten, maar eigenlijk kost het niets, sterker nog, levert het geld op”.
Voorzitter, in de begroting 2011 stond een aantal prestatiedoelstellingen op het gebied van dienstverlening:
• In 2011 moet 80% van alle dienstverlening aan de balie of via het telefonisch informatiecentrum worden afgehandeld (eerste lijn);
• In 2011, respectievelijk 2012 moeten alle gemeentelijke dossiers gedigitaliseerd zijn;
Het zijn prestatiedoelstellingen waar toen geen extra financiële middelen voor gevraagd werden. Nu bij de behandeling van de begroting voor 2012 zijn er voor deze prestatiedoelstellingen ineens wel financiële middelen nodig. Een deel van de € 3 miljoen wordt hier voor gebruikt. Wij hebben hierover enkele schriftelijke vragen gesteld. Het College geeft hierin aan dat het binnen de bestaande financiële middelen niet mogelijk is om 80% van alle dienstverlening onmiddellijk af te handelen. Het College geeft ook aan dat het binnen de bestaande capaciteit niet mogelijk is om alles te digitaliseren. Daaruit kan GroenLinks maar een conclusie trekken. Het College heeft voor 2011 prestatiedoelstellingen bepaald, waarbij men zich niet heeft gerealiseerd wat hiervan nu eigenlijk de financiële gevolgen zijn. Deze denkfout is ook terug te vinden in het Coalitieakkoord van dit College. Op pagina 3 staat dat de coalitie “denkt”, let op het woordje denkt, dat een versnelling van de digitalisering van de dienstverlening tot een aanmerkelijke efficiencywinst op het gebied van de personele organisatie kan leiden. Digitalisering als een soort bezuinigingsoperatie. Inmiddels wordt dus duidelijk dat dit toch echt wezenlijk anders ligt.
Voorzitter, dit leidt bij GroenLinks tot de vraag in hoeverre dit College een duidelijk overzicht heeft van de stand van zaken van de gemeentelijke organisatie en (financiële) middelen, die nodig zijn om deze organisatie klaar te maken voor de toekomst. Waar hier een jaar geleden nog geen extra financiële middelen voor nodig waren, moet er nu ineens € 1,8 miljoen uit de Vrije Reserve gehaald worden plus nog eens € 1,2 miljoen uit de normale budgetten. Graag een nadere toelichting van het College hierover?
Stand van zaken bezuinigingen
In de begroting 2011 zijn veel bezuinigingen voorgesteld in het kader van de Operatie Stofkam. Wat betekent dit nu echter voor het financiële plaatje van de gemeente? Volgens de begroting 2011 moet er oplopend tot 2015 nog een bedrag van € 4,1 miljoen bezuinigd worden. In de begroting voor 2012 is dit bedrag ongewijzigd.
Voor een overzicht van de stand van zaken betreffende de bezuinigingen verwijst het College naar de eerste concernrapportage van dit jaar. In deze eerste concernrapportage wordt aangegeven dat het College in 2011 voor een bedrag van € 3,2 miljoen heeft bezuinigd via de operatie Stofkam. Op het eerste gezicht ligt het College hiermee op de koers, die ze zichzelf heeft gesteld. In 2011 was namelijk als doel gesteld om voor een bedrag van € 3,3 miljoen te bezuinigen. Op € 100.000 na gehaald, zou je dus zeggen.
Maar hoe is dat bedrag van € 3,2 miljoen nu precies tot stand gekomen?
1) Een bedrag van € 1,3 miljoen wordt gerealiseerd door een rentevoordeel op de investeringen. Het voordeel is in 2011 ook nog eens €500.000 meer dan verwacht.
2) Een bedrag van € 700.000 wordt gerealiseerd doordat bepaalde kosten tegenwoordig ten laste van de afvalstoffenheffing/rioolheffing worden gebracht.
Van de € 3,2 miljoen wordt € 2 miljoen gerealiseerd door een tweetal puur boekhoudkundige aanpassingen. Dit is ruim 60% van het in 2011 te realiseren bezuinigingsbedrag. En hierbij geldt dat deze € 2 miljoen eigenlijk maar € 1,5 miljoen had moeten zijn, maar door de meevaller van € 500.000 hoger is uitgevallen dan verwacht.
Voorzitter, dit roept bij GroenLinks de vraag op in hoeverre het College er in gaat slagen om de bezuinigingsvoorstellen, die volgens haar nodig zijn ook daadwerkelijk uit te voeren. Het beeld over 2011 is nu niet echt gunstig. Wanneer we kijken naar de uitwerkingsopdrachten zoals die vorig jaar geformuleerd zijn, dan zit daar nog niet echt schot in. Over de bibliotheek is nog niets concreets bekend. Het verhaal over de sponsoring van het straatmeubilair is onduidelijk en ook op allerlei andere gebieden lopen zaken nog. Echte besluiten zijn nog niet of pas in het laatste deel van dit jaar genomen. De wat moeilijkere keuzes gaan nog komen.
Voorzitter, de toekomst is erg onzeker. Het financiële beeld van deze begroting ook. De huidige begroting geeft aan dat er in 2015 sprak zal zijn van een nadeel van €1,7 miljoen euro. Wanneer dit beeld zich doorzet, moet het naar de mening van GroenLinks mogelijk zijn om met de huidige uitwerkingsopdrachten en het kritisch kijken naar de eigen gemeentelijke organisatie een heel eind te komen. Er is voorzitter nog een ander mogelijk scenario. De financiën gaan tegenvallen, de algemene uitkering gaat weer dalen en het overhevelen van allerlei taken naar de gemeentes gaat ons flink geld kosten. Nieuwe bezuinigingen zijn onvermijdbaar. En dan voorzitter, zijn de uitwerkingsopdrachten niet meer genoeg. Er zullen echte keuzes gemaakt moeten gaan worden. De kaasschaafmethode, die nu eigenlijk door dit College gebruikt wordt zal dan niet meer voldoende zijn. Vervolgens ontstaat het scenario zoals de burgmeester dat in zijn brief van 22 april 2010 als reactie op het coalitieakkoord heeft aangegeven. Er komt een wezenlijke aantasting van het voorzieningenniveau in deze stad. Op dit gebied is volgens GroenLinks vooral duidelijkheid nodig. Zolang de huidige uitwerkingsopdrachten voldoende zijn is het duidelijk. Wanneer echter het moment gaat komen dat dit niet meer het geval is, moet het College hierover zo snel mogelijk duidelijkheid verschaffen richting de raad. De oppositieraadsleden moeten in dit geval niet weer overvallen worden met een kant en klaar bezuinigingsplan zoals dat vorig jaar met de begroting 2011 het geval was. GroenLinks zou daarom van het College duidelijk willen horen welk stappenplan zij gaan volgen wanneer er van een negatief scenario sprake is, wat tot extra aanvullende bezuinigingen zal gaan leiden.
Voorzitter, ik rond af. In deze begroting staan geen nieuwe maatregelen. Dat is ook meteen de reden dat GroenLinks dit jaar een wat algemener verhaal over de begroting heeft dan in andere jaren. Wij zullen onze concrete punten maken bij de uitwerkingsopdrachten die aan de raad worden voorgelegd. Bij het openbaar groen is het bestrijden van onkruid met gif niet doorgegaan. Bij de behandeling van het Beleidsplan Sociale Zekerheid zullen wij met een aantal concrete voorstellen komen om het beleid ondanks de moeilijke financiële situatie zo sociaal mogelijk te houden. Wel zal GroenLinks samen met D66, GroenBrabant, SP en OF een amendement indienen om de structurele subsidie aan het gehandicaptenplatform te behouden. Uit de inspraakreactie van het GPO blijkt duidelijk de meerwaarde van dit platform. Een structurele subsidie is dus gewoon noodzakelijk. Het platform heeft duidelijk aangetoond dat ze een belangrijke rol heeft op het gebied van belangenbehartiging en zichzelf terugverdient door het geven van allerlei adviezen. Met incidentele subsidies is het gewoonweg niet mogelijk om zich als organisatie te handhaven.